"Mijn passie verwoorden kun jij beter dan AI"

Michiel: “Toen ik een Young Leaderstraining voor MDT (maatschappelijke diensttijd) wilde geven, vroeg ik me af: ‘Kan ChatGPT me helpen om de training wat speelser en interactiever te maken?’ In het begin leek het nergens naar. Heel frustrerend. De suggesties waren oppervlakkig en veel te algemeen. Maar mijn vraag was ook veel te algemeen, dan krijg je geen resultaat dat bij jou past. Toen ik mijn eigen ideeën als input ging gebruiken, werkte het veel beter, want zo blijf ik dicht bij mezelf. Als je leert samenwerken met het systeem kun je het voor jou laten werken. Het heeft me ook geholpen bij het ondersteunen van een inwonersinitiatief. Mensen van de praktijk met mooie ideeën, die vastliepen bij het opschrijven van hun plannen in een subsidieaanvraag. Met AI hebben we die originele verhalen kunnen omzetten naar een vorm die in het format paste.”

Lekker vrij denken

Michiel: “Ik loop altijd over van de creatieve ideeën, maar heb veel moeite met focussen en structureren. Daarvoor is AI mijn perfecte maatje. Tegenwoordig werk ik spraakgestuurd: ik klets gewoon tegen ChatGPT aan en laat mijn gedachten de vrije loop. Ik hoef niet na te denken hoe ik dat opschrijf. ChatGPT structureert en dan heb ik een fundament om op verder te bouwen. In het begin voelde het heel onnatuurlijk, maar dat went snel. Ideaal voor een neurodivergent brein.”

Waar blijft je eigen wijsheid?

Henriëtte: “Jij neemt nu dit gesprek op en straks krijg ik het netjes digitaal uitgewerkt. Natuurlijk is dat veel efficiënter dan een opname terugluisteren. Maar wat ik me steeds afvraag: waar blijft de tijd die we nodig hebben om zelf na te denken? Schrijven kan best langzaam gaan, maar er gebeurt ook iets in die traagheid. Het broeden op een gedachte, keuzes maken, verbanden leggen, metaforen bedenken die in één zin duidelijk maken wat je bedoelt. Noem het je eigen-wijsheid, de levenservaring die je in je werk stopt. Nemen we nog tijd voor reflectie?”

“Zoals de naald bij mij ook steeds in de groef blijft hangen als jij zegt: ‘Je moet de resultaten van AI natuurlijk wel goed controleren’. Bouwen jongeren die nu opgroeien met AI de kennis op om antwoorden goed te beoordelen? Hoe doe je dat als competenties belangrijker zijn dan kennis, omdat je nu eenmaal alles kunt opzoeken en dus geen feiten meer hoeft te leren?”

Uurtje factuurtje wordt verleden tijd

Michiel: “De volgende generatie zal denk ik veel meer les krijgen in life skills en het vinden van hun passie. Het is een enorme transitie waar we in zitten. Veel processen zijn functioneel en kun je zonder pijn aan AI overlaten. Die doet het werk in een mum van tijd net zo goed of beter. Maar dan is het systeem van ‘uurtje-factuurtje’ niet meer houdbaar. Hoe verantwoord jij een paar uur werk aan een blog of onderzoek tegenover een opdrachtgever die vindt dat het met hulp van AI een fluitje van een cent is? Dan moet je jouw toegevoegde waarde verkopen. En dat kun jij misschien, omdat jij als senior die waarde door jaren ervaring hebt opgebouwd. Maar hoe veroveren jongeren die ‘traditioneel’ zijn opgeleid een plek binnen een organisatie? Dat wordt ineens heel ingewikkeld. Wordt hun de tijd gegund om te falen en te leren? Daar moeten organisatie en bedrijven over nadenken.

Nep wordt steeds echter

“Michiel misschien ben ik een zwartkijker, maar je kunt AI steeds beter misbruiken voor desinformatie en het creëren van chaos, het lijkt me zo onbeheersbaar worden. Ik las dat de nieuwste technologie voor beeldcreatie zo goed is geworden dat met het blote oog vrijwel niet meer te onderscheiden is of een foto of video echt is of nep.

Michiel: “Fraude kan altijd en wordt met AI gemakkelijker, terwijl het moeilijker te herkennen en weerleggen is. Je kunt een perfecte subsidie-aanvraag schrijven en verantwoorden zonder achter je bureau vandaan te komen; een twijfelachtig bezwaarschrift juridisch zo dichttimmeren dat het nauwelijks te weerleggen is. De beoordeling daarvan kun je dus niet allemaal maar automatiseren. Er moet een mens tussen die via persoonlijk contact zaken verifieert.

Kansen voor inclusie en gelijkwaardigheid

“Maar ik zie op AI-congressen en in onze eigen AI-trainingen voor de Leefbaarheidsalliantie  ook heel mooie toepassingen in ontwikkeling. Zo kreeg ik voorafgaand aan een AI-training de vraag of er een blinde vrouw mocht deelnemen. Ik werd meteen nieuwsgierig naar de manier hoe zij AI al gebruikte en we hadden een heel mooi gesprek. Ze liet mij zien hoe zij haar telefoon met behulp van geluid bediende en vertelde mij hoe blij ze is met de AI-ontwikkelingen. Zo kan ze met AI een foto van haar omgeving maken, , waar ze vervolgens direct een precieze beschrijving van krijgt. Het helpt haar bij oriëntatie en vergroot haar autonome actieradius. En zo zijn er meer voorbeelden.
Er is een tool (Leessimpel) voor eenvoudige taal die helder structureert en aangeeft: wat wordt er van mij verwacht, wat zijn mijn rechten? Dat maakt informatie gelijkwaardiger.

Ook mooi: een tool om real-time gesprekken te transcriberen en analyseren. Denk aan een grote bewonersbijeenkomst waar de resultaten zorgvuldig worden bijgehouden en direct kunnen worden teruggekoppeld. Facilitators kunnen zich hierdoor volledig focussen op de begeleiding van het gesprek en dat kan alleen maar een verbetering zijn. Ik zag ook in een presentatie hoe je met hulp van AI-technologie, chatbots van persona’s ontwikkelt en hiermee veel gedifferentieerder kunt onderzoeken wat inwoners belangrijk vinden in beleid. Op basis van echte, recente data kun je groepen identificeren en virtueel bevragen op je beleidsvoornemens. Je kunt dan veel meer vragen stellen en op zoek gaan naar blinde vlekken of ongewenste effecten. Zoals er ook een tool is die gesprekken direct analyseert. Ik zie zoveel kansen die echt kwaliteitsverbeteringen opleveren.”

Enthousiast, maar met mate

Notizy heeft een keurig verslag gemaakt van ons gesprek. Er zijn conclusies, observaties en aanbevelingen aan toegevoegd. Een praktische geheugensteun. Henriëtte: “Maar voor dit stuk heb ik ook jouw spreekstijl en woordkeus nodig. Mijn aantekeningen waren niet voor niets.”

Het is duidelijk dat we verschillen in de mate waarin we AI willen omarmen. We herkennen onszelf als enthousiaste koploper en bedachtzame scepticus. Maar over een ding zijn we het roerend eens. De kracht van AI ligt óók in het erkennen van de beperkingen. Meeleven, je ergens over opwinden, iets geks verzinnen of verontwaardigd worden… Het zijn de oprechte gevoelens die ons mensen zo interessant maken. Die maken ons onvervangbaar.